5 Yıl İkamet İle Türk Vatandaşlığı Nasıl Alınır?

5 Yıl İkamet İle Türk Vatandaşlığı Nasıl Alınır? Türk vatandaşlığın kazanılması 5901 sayılı Türk Vatandaşlık Kanunu’nda bütün detaylarıyla birlikte düzenlenmiştir. Bu kapsamda TVK m.5’te Türk vatandaşlığının, doğumla veya sonradan kazanılma olmak üzere başlıca iki şekilde kazanılacağı öngörülmüştür.Doğumla kazanılan vatandaşlığın kendiliğinden kazanılmasına karşın sonradan Türk vatandaşlığının kazanılması bazı prosedürlere bağlanmıştır. Bu bilgiler ışığında başlıktan da anlaşılacağı üzere beş yıl ikamet ile Türk vatandaşlığının kazanılması, vatandaşlığın sonradan kazanılmasına ilişkin olacaktır. Zira vatandaşlığın kazanılması beş yıl ikamet gibi bir şarta bağlanmıştır. Belirtmek gerekir ki; bu konuda tek şart 5 yıl ikamet değildir. Konuya ilişkin detayları aşağıda bulabilirsiniz.

5 Yıl İkamet Yoluyla Vatandaşlık Alma Şartları​

Doğumdan hariç her türlü sebeple vatandaşlık kazanılması sonradan kazanılmadır. TVK m.9’da Türk vatandaşlığının sonradan kazanılma halleri üç başlık olarak düzenlenmiştir. Buna göre Türk vatandaşlığı, 

• Yetkili makam kararı,
• KKTC vatandaşlarının Türk vatandaşlığını kazanması
• Seçme hakkının kullanılması suretiyle sonradan kazanılabilir.

Beş yıl ikamet etmek suretiyle vatandaşlık kazanılması yetkili makam kararına bağlıdır. Yetkili makam kararı ile vatandaşlığın kazanılması “telsik” olarak da ifade edilir. 

Yetkili makam kararı ile sonradan vatandaşlığa alınma (telsik) da kendi içerisinde bazı alt başlıklara ayrılır:

• Adi telsik
• İstisnai yolla vatandaşlığa alınma
• Yeniden vatandaşlığa alınma
• Evlilik Yoluyla Türk Vatandaşlığı Alma
• Evlat edinilme yolu ile

Beş yıl ikamet şartıyla Türk vatandaşlığının kazanılması adi telsik kapsamındadır ve adi telsik de TVK m.10 ve m.11’de düzenlenir.

TVK m.10, Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen bir yabancının aynı kanunda belirtilen bazı şartları taşıması gerektiğini ifade eder. TVK m. 11 ise bu şartları düzenler. Buna göre:

MADDE 11 – (1) Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancılarda;

a) Kendi millî kanununa, vatansız ise Türk kanunlarına göre ergin ve ayırt etme gücüne

sahip olmak,

b) Başvuru tarihinden geriye doğru Türkiye’de kesintisiz beş yıl ikamet etmek,

c) Türkiye’de yerleşmeye karar verdiğini davranışları ile teyit etmek,

ç) Genel sağlık bakımından tehlike teşkil eden bir hastalığı bulunmamak,

d) İyi ahlak sahibi olmak,

e) Yeteri kadar Türkçe konuşabilmek,

f) Türkiye’de kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağlayacak gelire veya mesleğe sahip olmak,

g) Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak,

şartları aranır.

Anlaşılıyor ki; telsik müessesesinde üç önemli unsur bulunur:

1. Kişinin vatandaşlığını kazanmak istediği ülke ile çok sıkı maddi/manevi bağı veya irtibatı.

2. Kişinin vatandaşlık kazanma iradesini yetkili makamlara bildirmesi.

3. Bu istem üzerine yetkili bir makamın karar vermesi.

Önemle belirtmek gerekir ki; kişi, kanunda belirtilen diğer tüm şartları sağlamış olsa bile yetkili makamların bu konuda takdir yetkisi var kabul edilmektedir. Bu yetki elbette ki keyfi kullanıma kapalıdır. 

Ergin ve Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak​

Milletlerarası hukukta geçerli ortak tek bir Medeni Kanun’un bulunmaması sebebiyle ehliyet şartlarını taşıyıp taşımamak bazı tartışmalara sebebiyet verebilir. Bu durumu öngören kanun koyucu şartları düzenleyen 11. maddenin ilgili bendine “Kendi millî kanununa, vatansız ise Türk kanunlarına göre ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak” detayını düşmüştür.

Belirtmek gerekir ki kanunun aradığı ehliyetlilik hali yalnızca kişinin milli hukukunda öngörülen yaş şartı olmayıp yaş dışında diğer ergin olma hallerinin varlığı da yeterli olacaktır. 

5 Yıl Kesintisiz Olarak Türkiye’de İkamet Etmek​

Bir ülkede uzun zamandan beri ikamet etmek o ülkenin şartlarını görüp uyum sağlamanın en önemli göstergesi olarak kabul edilir. Kanun koyucu “başvuru tarihinden geriye doğru Türkiye’de kesintisiz 5 yıl boyunca ikamet etmek” demek suretiyle bu süreyi 5 yıl olarak tayin etmiştir.

Her ne kadar kanun lafzı bu şekilde olsa da uygulamada salt 5 yıl ikamet şartı yeterli görülmemektedir. Bunun yanında kişinin ülkede yerleşme iradesini gösteren şekilde ikamet etmiş olması şartı aranmaktadır. Yerleşme niyeti ise TVK m. 11/1-c uyarınca kişinin davranışları ile teyit edilecektir.

Türkiye’de Yerleşme Niyetine Yönelik Davranışlarda Bulunmak​

Yerleşme niyeti bakımından Türkiye’de taşınmaz mal edinmek, Türk vatandaşı ile evlilik, yatırım yapması gibi hususlar yerleşme niyetinin varlığı bakımından karine kabul edilir. Söylenebilir ki Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen kişinin hayatının geri kalanını veya çoğunluğunu ağırlıklı olarak Türkiye’de geçirmek istediği bir şekilde anlaşılıyorsa kişinin yerleşme niyeti vardır denilebilir.

Tehlikeli Hastalığa Sahip Olmamak​

Türkiye’ye yerleşmek isteyen kişinin bulaşıcı veya tehlikeli bir hastalığa sahip olmaması kamu sağlığını korumak amacıyla vatandaşlığın kazanılması sırasında önem arz eder. Bunun önceden tespiti mümkün olmamakla birlikte ilgili sağlık kurum veya kuruluşlarından alınacak rapor ile tespiti mümkün olacaktır. Şayet kişinin belirtilen hususlar bakımından bir hastalığı bulunmuyor ise kanunda öngörülen şart sağlanmış sayılır. 

Ahlakı İyi Olmak

Soyut bir durumun somut tespiti kimi zaman zor olabilmektedir. Bu bakımdan bazı belgelere başvurmak aydınlatıcı olmaktadır. Örneğin kişinin adli sicil kaydı ahlaki durumuna dair bazı ipuçları verebilir. Ayrıca sosyal kurallara uygun davranmak da kişinin iyi ahlak sahibi olması bakımından yol göstericidir.​

Türkçeyi Yeterli Seviyede Bilmek​

Vatandaşlık başvurusu yapan kişinin Türkçe’yi en azından temel düzeyde bilmesi beklenir. Zira vatandaşı olacağı ülkede iletişim konusunda zorluk çekmemesi gerekir. Bu bakımdan mülakatlar yapılabilmesi mümkündür.

Geçim Sağlayacak Meslek veya Gelir Sahibi Olmak

Yerleşme niyetinde bulunan bireylerin, kendilerini ve ailelerini geçindirebilecek bir mesleğe veya gelir kaynağına sahip olmaları beklenir. Zira başvuru yapan kişinin sosyal yardımlara bağımlı olmadan yaşayabileceğini kanıtlaması gerekir.

Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni Bakımından Engel Oluşturmamak​

Türkiye’ye yerleşmek isteyen kişilerin, milli güvenlik ve kamu düzeni açısından tehdit oluşturmaması gereklidir. Bu bakımdan kanun koyucu bu husustaki tespiti açıkça belirtmeyip yetkili makamların tespit ve takdirine bırakmıştır. Örneğin güvenlik soruşturmaları kapsamında, başvuru sahiplerinin geçmişlerine bakılabilir.

5 Yıl Kesintisiz İkamet Süresinin Hesaplanması

Kanun koyucu ilgili madde lafzında “başvurudan itibaren geriye doğru 5 yıl Türkiye’de ikamet etmek” demek suretiyle 5 yılın başlangıç süresini tespit etmiştir.

Belirtmek gerekir ki bu 5 senelik ikamet süresi hesaplanırken kısa süreli ziyaretler veya geçici ikamet izinleri genellikle süreye dahil edilmez. Belirtilen 5 senenin kesintisiz olması ve yerleşme niyetiyle kullanılmış olması da önem arz eder.