Değer Kaybı Zamanaşımı, Değer Kaybı Kaç Yıl Geçerli?
Değer Kaybı Zamanaşımı, Değer Kaybı Kaç Yıl Geçerli? Her ne kadar istemesek de günlük hayatımızda motorlu araçlarımızla, kusurumuz olsun ya da olmasın maddi kayıplı kazalara karışabiliriz. Bu maddi kayıplardan biri de aracımızda yaşanan değer kaybıdır. Vatandaşlarımızın aklına da mağdur olmamak adına Araç Değer Kaybı Davası zamanaşımı süresi ne kadardır sorusu gelmektedir.
Araç Kaybı Davası’na ilişkin zamanaşımının düzenlendiği dolayısıyla bize yol gösterecek olan kanunlarımız 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 6047 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’dur. Borçlar kanundaki ilgili maddelere atıf yapmamız gerekirse:
A. Sorumluluk
I. Genel olarak
MADDE 49 – Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.
Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de, bu zararı gidermekle yükümlüdür.
III. Tazminat
1. Belirlenmesi
MADDE 51 – Hâkim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler.
C. Zamanaşımı
I. Kural
MADDE 72 – Tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve her hâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Ancak, tazminat ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü cezayı gerektiren bir fiilden doğmuşsa, bu zamanaşımı uygulanır.
Haksız fiil dolayısıyla zarar gören bakımından bir borç doğmuşsa zarar gören, haksız fiilden doğan tazminat istemi zamanaşımına uğramış olsa bile, her zaman bu borcu ifadan kaçınabilir.
Araç Değer Kaybı Davalarında zamanaşımı süresine ilişkin Borçlar Kanunu’nun 72. Maddesi ile hemen hemen aynı hükümleri içeren fakat özel hüküm niteliğinde olduğundan araç değer kaybı konusunda asıl uygulama alanı bulacak olan norm ise Karayolları Trafik Kanunu’nun 109.maddesidir.
Araç Değer Kaybı Zamanaşımı:
Madde 109 – Motorlu araç kazalarından doğan maddi zararların tazminine ilişkin talepler, zarar görenin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve herhalde, kaza gününden başlayarak on yıl içinde zamanaşımına uğrar.
Dava, cezayı gerektiren bir fiilden doğar ve ceza kanunu bu fiil için daha uzun bir zaman aşımı süresi öngörmüş bulunursa, bu süre, maddi tazminat talepleri için de geçerlidir.
Zamanaşımı, tazminat yükümlüsüne karşı kesilirse, sigortacıya karşı da kesilmiş olur. Sigortacı bakımından kesilen zamanaşımı, tazminat yükümlüsü bakımından da kesilmiş sayılır.
Motorlu araç kazalarında tazminat yükümlülerinin birbirlerine karşı rücu hakları, kendi yükümlülüklerini tam olarak yerine getirdikleri ve rücu edilecek kimseyi öğrendikleri günden başlayarak iki yılda zamanaşımına uğrar.
Diğer hususlarda, genel hükümler uygulanır.
İlgili kanun hükümlerinden de anlaşılacağı üzere Araç Değer Kaybı Davası’nda zamanaşımı süresi; kazanın zarar gören tarafının, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren ‘’2 YIL’’ ve her halükârda kaza gününden itibaren ‘’10 YIL’’ şeklindedir.
Değer Kaybı Geriye Yönelik Kaç Yıl?
Vatandaşlarımız karıştıkları kaza neticesinde araçlarında meydana gelen değer kayıplarını, kazanın üstünden ne kadar vakit geçtikten sonra isteyebileceklerini, geriye dönük kaç yıl sonra bu dava açılabileceklerini merak etmektedirler. Aslında ‘’Araç Değer Kaybı Davası Zamanaşımı Süresi’’ başlığı altında bahsettiğimiz hususlar burası için de geçerlidir.
Halihazırda zaten 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 6047 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nda düzenlenen hükümlerden bahsettiğimiz için tekrara düşmemek adına; bu hükümlerin uygulamada yargılama makamları tarafından nasıl yorumlandığını, uygulandığına ilişkin örnek vermek istiyoruz. Bu konuya ilişkin Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin 02.10.2017 tarihinde verdiği 2016/7239 Esas ve 2017/8442 Karar numaralı ve 20.09.2016 tarihinde verdiği 2016/6447 Esas ve 2016/7994 Karar numaralı ilamları sırasıyla şu şekildedir:
Değer Kaybı Zamanaşımı Yargıtay
‘’2918 kanun numaralı Karayolları Trafik Kanunu’nun 109/1. maddesi hükmüne göre “Motorlu araç kazalarından doğan maddi zararların tazminine ilişkin talepler, zarar görenin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak 2 yıl ve herhalde, kaza gününden başlayarak 10 yıl içinde zamanaşımına uğrar”. Somut olayda, davaya konu trafik kazasının 04.03.2011 tarihinde meydana geldiği, olayın maddi hasarlı trafik kazasından ibaret olduğu ve uzamış ceza zamanaşımının uygulanmasını gerektirir bir durumun bulunmadığı dosya kapsamıyla sabittir. Bu itibarla, davaya konu talepler yönünden 2 yıllık zamanaşımı süresinin geçerli olduğu; davacı tarafın gerek davaya gerekse ıslah talebine konu ettiği maddi tazminat taleplerini 2 yıllık zamanaşımı süresi içinde ileri sürmesi gerektiği de aşikardır.’’
‘’2918 kanun numaralı Karayolları Trafik Kanunu’nun 109/1. maddesi uyarınca, motorlu araç kazalarından doğan maddi zararların tazminine ilişkin talepler, zarar göreninin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve her halde, kaza gününden başlayarak on yıl içinde zamanaşımına uğrar.’’
İlgili kanun maddeleri ve yüksek mahkeme içtihatları birlikte değerlendirildiğinde de görülecektir ki gerçekleşen maddi hasarlı trafik kazalarının ardından 6047 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 97. Maddesi uyarınca araçlarında meydana gelen değer kaybını tazmin etmek isteyen vatandaşlarımız için geriye dönük olarak süre zararı ve zararı gidermekle yükümlü kişiyi öğrendikten sonra 2 yıl ve kazanın gerçekleşme gününden başlayarak her halükârda 10 yıldır.
Araç Değer Kaybı Ne Zaman İstenir?
Gerçekleşen maddi hasarlı trafik kazaları neticesinde motorlu araçlarımızda bir değer kaybı gerçekleşir. Söz konusu değer kaybı; aracın kazadan 1 saniye önceki değeri ile kazadan sonra onarılmış halinin değeri arasındaki fark olarak bilinir. Bu hesap yöntemi bize ortalama bir değer verse de uygulamada Yargıtay tarafından kullanılan hesap metodu bu değildir. Örnek vermek gerekirse, Yargıtay 4. Hukuk Dairesi’nin 21.03.2022 tarihli 2023/20376 Esas ve 2023/5342 Karar numaralı içtihadında araç değer kaybının hesabı konusunda şu ifadeleri kullanmıştır:
‘’…davacının aracında oluşan değer kaybının, aracın marka ve modeli, kaza tarihindeki yaşı, kilometresi, hasarının nitelik ve niceliği vs. gibi hususları gözetip, kaza tarihi itibariyle serbest piyasadaki hasarsız 2. el piyasa rayiç değeri ile aracın hasarı onarıldıktan sonraki haline göre serbest piyasadaki 2. el piyasa değeri arasındaki fark şeklinde hesaplanması…’’
Yargıtay’ın bu ve buna benzer içtihatları neticesinde 2016 yılında Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları adı altında bir mevzuat düzenlemesi yapılmıştır. Söz konusu mevzuatın A.5. sayılı maddesindeki hüküm araç değer kaybının nasıl hesaplanacağından bahsetmektedir. Söz konusu madde şu şekildedir:
A.5. KAPSAMA GİREN TEMİNAT TÜRLERİ
Bu (Değişik ibare: RG-4/12/2021-31679) Genel Şartlar kapsamındaki teminat türleri aşağıda yer almaktadır.
a) (Değişik: RG-20/3/2020-31074) (Maddi Zararlar Teminatı: Hak sahibinin bu Genel (Değişik ibare: RG-4/12/2021-31679) Şartlarda tanımlanan ve zarar gören araçta meydana gelen değer kaybı dahil doğrudan malları üzerindeki azalmadır. (Değişik cümle: RG-4/12/2021-31679) Değer kaybı, talep edilmesi halinde, Kurum tarafından belirlenecek usul ve esaslara göre atanacak sigorta eksperi tarafından bu Genel Şartların Ek 1’inde yer alan esaslara göre tespit edilir.
Gerçekleşen maddi hasarlı kazaların ardından önce yukarıda bahsettiğimiz Yargıtay içtihatları ve mevzuat hükümleri çerçevesinde bir araç değer kaybı ekspertiz raporu hazırlanacaktır. Ardından KTK 97.madde uyarınca kazanın kusurlu tarafının sigorta şirketine yazılı başvuruda bulunulacak. Son aşamada ise yine KTK 97.madde uyarınca ya dava açma yolu seçilecek ya da tahkim komisyonuna başvuru yapılacaktır.
En önemlisi ise tüm bu işlemleri yaparken bizi bağlayan sürelerdir. KTK Md. 109/1 uyarınca; ‘’araç kazalarından doğan maddi zararların tazminine ilişkin talepler, zarar göreninin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve her halde, kaza gününden başlayarak on yıl içinde zamanaşımına uğrar.’’
Avukat Fatih Tahancı, 2015 yılında Hukuk Fakültesini tam burslu, onur öğrencisi olarak Ankara’da tamamlamıştır. Avukatlık stajını Ankara Barosu nezdinde; sigorta hukuku, tazminat hukuku, iş hukuku, icra hukuku ve idare hukuku konularına odaklanmış çeşitli avukatlık bürolarında staj yaparak tamamlamıştır. Avukat Fatih Tahancı Çankaya/Ankara’da bulunan Tahancı Hukuk Bürosu’nda avukatlık faaliyeti göstermektedir.