Dolandırıcılık Suçu TCK 157 158 , Dolandırıcılık Suçu Cezası

Bu yazımızda da Türk Ceza Kanunun 157 ve 158. maddelerinde düzenlenmiş olan dolandırıcılık suçu, şartlarını ve cezasını anlattık.

Dolandırıcılık Suçu TCK 157 , 158

Bu başlıkta 5237 sayılı Türk Ceza Kanunun 157. Maddesinde düzenlenen Dolandırıcılık suçu  özet olarak incelenmiştir. Türk Ceza Kanunun 157. Maddesinde Dolandırıcılık suçunun basit şekli düzenlenmiş iken Türk Ceza Kanunun 158. Maddesinde Dolandırıcılık  suçunun nitelikli şekli düzenlenmiştir.

Dolandırcılık Suçunun Madde Metni

Dolandırıcılık
Madde 157- (1) Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verilir.

Nitelikli dolandırıcılık
Madde 158-

• (1) Dolandırıcılık suçunun;
  a) Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle,
  b) Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle,
  c) Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle,
  d) Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle,
  e) Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak,
  f) Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle,
  g) Basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle,
  h) Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında,
  i) Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle,
  j) Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla,
  k) Sigorta bedelini almak maksadıyla,
  l) (Ek: 24/11/2016-6763/14 md.) Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle, İşlenmesi halinde, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/19 md.; Değişik: 3/4/2013-6456/40 md.) Ancak, (e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırı dört yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.
• (2) Kamu görevlileriyle ilişkisinin olduğundan, onlar nezdinde hatırı sayıldığından bahisle ve belli bir işin gördürüleceği vaadiyle aldatarak, başkasından menfaat temin eden kişi, yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır.
• (3) (Ek fıkra: 24/11/2016-6763/14 md.) Bu madde ile 157 nci maddede yer alan suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında; suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde verilecek ceza bir kat artırılır.

Daha az cezayı gerektiren hal
Madde 159- (1) Dolandırıcılığın, bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi halinde, şikayet üzerine, altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.

Dolandırıcılık Suçunun Özellikleri

A. Soruşturma Usulü

Kural olarak yağma suçunun Türk Ceza Kanununda yer alan 157. Maddesinde ki dolandırıcılık suçunun basit hali ile 158. maddesinde yer alan dolandırıcılık suçunun nitelikli halinin soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabi değildir. Suç işlendiği öğrenilir öğrenilmez derhal Savcılık tarafından resen soruşturmaya başlar.

B. Kovuşturma Usulü

Dolandırıcılık suçunda hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişi cezalandırılmaktadır. Dolandırıcılık suçunun soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabi değildir. Savcılık tarafından resen soruşturma yapılmaktadır. Mahkeme tarafından resen kovuşturma yapılmaktadır. Mağdurun veya müştekinin şikayetten vazgeçmesi halinde dava düşmeyecektir. Mahkeme tarafından davaya devam olunarak sanığın suçu işlediği kanaatine varıldığında failin cezalandırılması yoluna gidilecektir.

C. Tutuklama Tedbiri

5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunun 100. Maddesinde tutuklama nedenleri sayılmıştır. Bu maddeye göre kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin ve bir tutuklama nedeninin bulunması halinde, şüpheli veya sanık hakkında tutuklama kararı verilebilir. İşin önemi, verilmesi beklenen ceza veya güvenlik tedbiri ile ölçülü olmaması halinde, tutuklama kararı verilemez. Ancak şüpheli veya sanığın kaçması, saklanması veya kaçacağı şüphesini uyandıran somut olgular varsa. şüpheli veya sanığın davranışları;  delilleri yok etme, gizleme veya değiştirme, tanık, mağdur veya başkaları üzerinde baskı yapılması girişiminde bulunma, hususlarında kuvvetli şüphe oluşturuyorsa, bu kapsamda tutuklama kararı verilebilir. Keza yine madde metninde katalog suçlar sayılmıştır. Eğer gerçekleştirilen eylem katalog suç kapsamında ise tutuklama nedeni re ’sen var sayılarak doğrudan hakim tarafından tutuklama kararı verilebilir.

5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunun 100/4 maddesine göre “Sadece adlî para cezasını gerektiren suçlarda veya vücut dokunulmazlığına karşı kasten işlenenler hariç olmak üzere hapis cezasının üst sınırı iki yıldan fazla olmayan suçlarda tutuklama kararı verilemez”. Şeklinde hükme yer verilmiştir.

Türk Ceza Kanunun 157 ve 158. Maddesinde yer alan dolandırıcılık suçu işlendiğinde hakim tarafından hakim tarafından doğrudan tutuklama kararı verilebileceği gibi yukarıda sayılan şartların varlığı gerekçe gösterilerek te tutuklama kararı verilebilir.

D. Uzlaşma Kurumu

5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunun 253’üncü maddesi gereğince soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlar ile soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın Türk Ceza Kanununda sayılı bazı suç tipleri için şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar gören gerçek veya özel hukuk tüzel kişisinin uzlaştırma girişiminde bulunulur.

5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunun 253 maddesine göre bazı suç tiplerinde şikayete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın uzlaşma kapsamında değerlendirilmektedir. Bu kapsamda dolandırıcılık suçunun soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabi olmaması ve aynı zamanda 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunun 253/8 maddesinde sayılan katalog suçlardan sayılma nedeniyle uzlaşma kapsamındadır.

E. Korunan Hukuki Değer

Dolandırıcılık suçunda korunan hukuki değer bireyin sahip olmuş olduğu malvarlığıdır. Diğer bir anlatımla korunan hukuki değerin mülkiyet hakkı olduğunu söylemek mümkündür.  Keza bu dolandırıcılık suçunda bireyin irade özgürlüğü de korunduğu kabul edilmektedir. Ekonomik değeri olan her türlü taşınır veya taşınmaz mal suça konu olabilir. Bunun yanında haksız olarak hizmet elde edilmesi durumunda da suç oluşacaktır. Örneğin, bir doktorun haksız olarak ameliyat yapmaya ikna edilmesi halinde dolandırıcılık suçunun varlığı kabul edilmelidir.

 F. Dolandırıcılık Suçunun Unsurları

 1. Maddi Unsur

 1.1. Fail

Dolandırıcılık suçunda fail herkes olabilir.

1.2. Mağdur

Bu suç mağdur bakımında da bir özellik göstermez. Zarara uğrayan malvarlığının sahibi olan gerçek kişiler bu suçun mağduru olabilir. Kanunda suçun faili yönünden bir sınırlama getirilmemiştir. Fail ile kendisine yarar sağlayan kişinin aynı olması gerekmez. 158. Madde metninde “kendisine veya başkasına yarar sağlayan” denilmek suretiyle bu husus ifade edilmiştir. Bu noktada önemli bir soruna dikkat çekilmelidir. Hileli hareketle aldatılan kişi ile malvarlığında azalma meydana gelen kişinin aynı kişiler olması gerekmez. Bazı hallerde aldatılan kişi ile malvarlığında zarar meydana gelen kişiler farklı olması mümkündür. Örneğin market çalışanını dolandıran kimse, hileli davranışı çalışana karşı işlemiş olsa bile, malvarlığı zarara uğrayan kişi market sahibidir.

1.3. Suçun Konusu

Dolandırıcılık suçunun konusu, failin kendisi yahut başkası için elde ettiği ekonomik yarardır. Bu yarar malvarlığına ilişkin herhangi bir değer olabilir. Türk Ceza Kanunu 157. Madde metninde “kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan” denilmekle, elde edilecek yararda herhangi bir özellik aranmamıştır. Bu taşınır taşınmaz hatta alacak hakkı dahi olabilir.

2. Manevi Unsur

 Bu suç genel kastla işlenir. Failin hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, mağdurun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlamayı biliyor ve istiyor olması gerekir. Bu nedenle dolandırıcılık suçunda özel kast aranmaz. Suç tipinde bu konuda bir açıklık bulunmadığına göre bu suçun olası kastla işlenmesinin de mümkün olduğu söylenmelidir. Başka bir ifadeyle, fail, hile ile mağduru hataya düşürebileceğini tahmin ettiği halde, bunu göze aldığı ve yarar sağlamayı kabullendiği takdirde de bu suçu işlemiş olacaktır.

G. Suçun Özel Görünüş Şekilleri

1. Suça Teşebbüs

Dolandırıcılık suçu teşebbüse elverişli bir suç tipidir. Failin aldatmaya yönelik hileli davranışlarda bulunmuş olması ile icra hareketleri başlar ve suça teşebbüs mümkün hale gelir. Hileli davranışlar yapıldıktan sonra çıkar sağlanmadan önceki aşamada fail yakalanırsa, teşebbüs söz konusu olur.

Sanıkların savunmalarına, katılanın beyanlarına, ekspertiz raporuna, icra takip dosyası içeriğine ve tüm dosya kapsamına göre; sanıkların, bu şekilde gerçekleştirdikleri sabit görülen eylemlerinin nitelikli dolandırıcılık suçuna teşebbüs ve resmi belgede sahtecilik suçlarını oluşturduğuna yönelik mahkemenin kabullerinde bir isabetsizlik görülmemiştir (Yargıtay 15. Ceza Dairesi – Karar 2014/11988). Yargıtay kararından anlaşılacağı üzere dolandırıcılık suçunda teşebbüs mümkündür.

2. Suça İştirak

Bu suça iştirakın her şekli mümkündür. Burada özellik gösteren husus kendisine sadece haksız menfaat sağlanmış olmanın suçun hareket kısmına iştirak edilmediği sürece cezalandırılamayacağıdır.

Bununla birlikte, bu tür davranışları gerçekleştiren failler arasında iştirak iradesinin de bulunması gerekir. Dolandırıcılık suçunda iştirak iradesi, hileli davranışların gerçekleştirilmesine katkıda bulunan kişinin bu tür davranışların hileli olduğu ve bunun neticesinde mağdurun aldatılarak zarara neden olunacağı bilinç ve iradesine sahip olmasını gerektirir. Hileli davranışların gerçekleştirilmesine katkıda bulunan kişinin iştirak iradesinin bulunmaması halinde, bu kişi suçun işlenmesinden sorumlu olmaz.

3. Suçların İçtimai

Koşulları var ise zincirleme suçun oluşması mümkündür. Ancak bunun için birden fazla dolandırıcılık fiilinin aynı mağdura karşı işlenmiş olması gerekir. Dolandırıcılık suçunun işlenmesinde hileli davranışların belgede sahtecilik yapmak suretiyle gerçekleştirilmesi mümkündür. Fakat dolandırıcılık suçu ile resmi belgede sahtecilik suçu, sahte olarak düzenlenen resmi belgenin kullanılması bu suçun oluşması için şart olmadığından, bileşik suç oluşturmaz. Dolandırıcılık ile özel belgede sahtecilik suçları da bileşik suç niteliğinde değildir.

H. Görevli Mahkeme

Dolandırıcılık suçunun temel şekline basit dolandırıcılık suçu denmektedir. Buradaki basit nitelendirilmesi suçun temel şekli olan TCK. 157. Maddesi kapsamında kaldığı anlamına gelir. Basit Dolandırıcılık Suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda; Madde 157- (1) Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezası verilir.’’ şeklinde tanımlanmıştır. Dolandırıcılık suçu madde 157 kapsamında kalması halinde görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesi’dir.

Nitelikli dolandırıcılık suçları 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’n 158.Maddesinde düzenlenmiştir. Dolandırıcılık suçunun bu maddede bentler halinde sayılan şekillerde işlenmesi halinde nitelikli dolandırıcılık suçu oluşacaktır. Nitelikli dolandırıcılık suçlarında görevli mahkeme Ağır Ceza Mahkemesi’dir.

I. Yetkili Mahkeme

5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunun 12 Maddesine göre davaya bakmak yetkisi suçun işlendiği yer mahkemesi yetkilidir.

J. Dolandırıcılık Suçunun Cezası/Yaptırımı

a) Dolandırıcılık Suçunun Basit Hali TCK 157. Madde

Madde 157- (1) Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezası verilir. Kanunda belirtilen yaptırımdan da anlaşıldığı üzere faile verilecek ceza hem adli para cezası hem de hapis cezasıdır.

Dolandırıcılık suçunda, basit dolandırıcılık suçundan verilecek hapis cezası, adli para cezasına çevrilebilir.

b) Dolandırıcılık Suçunun Nitelikli Hali TCK 158. Maddesi

(1) Dolandırıcılık suçunun;
a) Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle,
b) Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle,
c) Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle,
d) Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle,
e) Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak,
f) Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle,
g) Basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle,
h) Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında,
i) Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle,
j) Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla,
k) Sigorta bedelini almak maksadıyla,
l) (Ek: 24/11/2016-6763/14 md.) Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle işlenmesi halinde, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.

Ancak, (e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırı dört yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.

(2) Kamu görevlileriyle ilişkisinin olduğundan, onlar nezdinde hatırı sayıldığından bahisle ve belli bir işin gördürüleceği vaadiyle aldatarak, başkasından menfaat temin eden kişi, yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır.

(3) (Ek fıkra: 24/11/2016-6763/14 md.) Bu madde ile 157 nci maddede yer alan suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında; suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde verilecek ceza bir kat artırılır.

K. Dolandırıcılık Suçu ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)

5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunun 231. maddesine göre Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmesi için; a) Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması, b) Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması, c) Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, gerekir. Sanığın kabul etmemesi hâlinde, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmez.

Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, iki yıl (2) veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası ise; mahkemece, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Uzlaşmaya ilişkin hükümler saklıdır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukukî sonuç doğurmamasını ifade eder.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilmesi halinde sanık, beş yıl süreyle denetim süresine tâbi tutulur. Denetim süresi içinde, kişi hakkında kasıtlı bir suç nedeniyle bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez.

Suçun niteliğinin, taksirle veya kasten işlenmesinin hiçbir önemi yoktur, önemli olan cezanın miktarıdır. Ceza Muhakemesi Kanunu, 2 yıl veya daha az ceza miktarını mutlak nitelikte bir ölçü olarak kabul etmiştir. Bu yüzden, dolandırıcılık suçunda hükmedilen hapis cezaları süre koşulunu sağladığı takdirde sanık hakkında hükmün açıklamasının geri bırakılması kararı verilebilir.