Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Nedir? Ne Kadar Sürer?

Yazar:

Güncellenme Tarihi: Ocak 2, 2025

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması; kamu kurumlarında görev almak isteyen kişilerin güvenilirliğini değerlendirmek amacıyla yapılan bir inceleme sürecidir. Bu süreç, kişinin geçmişini, hukuki durumunu ve kamu görevine uygunluğunu kapsamlı bir şekilde analiz eder. Peki, güvenlik soruşturması tam olarak neleri kapsar ve hangi kriterler dikkate alınır? Bu yazıda, “Güvenlik soruşturması nedir? Güvenlik soruşturmasında nelere bakılır? Güvenlik soruşturmasında internet geçmişi önemli midir? Güvenlik soruşturması nasıl yapılır?” gibi aklınıza gelebilecek tüm sorulara cevaplar bulabileceksiniz.

İlk defa veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacak olan kişilere arşiv araştırması yapılacaktır. Güvenlik soruşturması ise arşiv araştırmasına ek olarak yapılacak detaylı soruşturmayı ifade etmektedir. Başka bir ifade ile güvenlik soruşturması arşiv araştırmasını da içinde barındırmaktadır. Bu bilgileri verdikten sonra öncelikle arşiv araştırmasının ne olduğu ve neleri kapsadığı üzerinde durmakta fayda vardır.

Makale İçeriği

Arşiv Araştırması Nedir?

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’nun “Arşiv araştırması” başlıklı 4. maddesinde arşiv araştırmasının tanımı yapılmıştır. Buna göre;

Arşiv araştırması; kişinin adli sicil kaydının, kişinin kolluk kuvvetleri tarafından hâlen aranıp aranmadığının, kişi hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının, kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararları ve 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 171 inci maddesinin beşinci ve 231 inci maddesinin onüçüncü fıkraları kapsamında alınan kararlar ile kişi hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olguların, hakkında kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığının, mevcut kayıtlardan tespit edilmesidir.

Güvenlik Soruşturması Nedir?

Güvenlik Soruşturması, ilk defa veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacak olan kişilere yapılacak olan arşiv araştırmasına ek olarak, görevin gerektirdiği niteliklerle ilgili kolluk kuvvetleri ve istihbarat birimlerindeki bilgilerini, yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişkisini, terör örgütlerini veya suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem birliği, irtibat ve iltisak içerisinde olup olmadığını, mevcut kayıtlardan ve kişinin görevine yansıyacak hususların denetime elverişli olacak yöntemlerle yerinde araştırmak suretiyle tespit edilmesine denir.

Güvenlik soruşturması memuriyete ya da kamu görevine atanacak olan kişinin; polis, jandarma ve MİT’teki istihbari bilgileri ile yabancı kişiler ve devletlerle olan ilişkilerini, terör örgütleri veya suç örgütleri ile ilişkisinin olup olmadığının soruşturulmasıdır.

Güvenlik Soruşturmasını Kim Yapar?

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu kapsamında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını; Millî İstihbarat Teşkilâtı Başkanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Mahalli Mülki İdare Amirlikleri (Valilik, Kaymakamlık vs.) gerçekleştirmektedir. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kurum ve kuruluşların istemi üzerine yapılacaktır. Emniyet Genel Müdürlüğü içerisinde ise Güvenlik Daire Başkanlığı, Güvenlik Soruşturma Şube Müdürlüğü görev ve yetkilidir.

Güvenli Soruşturmasına Etki Etmemesi Gereken Hususlar

Mevzuatta güvenlik soruşturmasına etki edecek olan hallerin neler olduğu yazılmış olsa da değerlendirme komisyonları bunun dışına çıkarak ne yazık ki bir takım hukuka aykırı uygulamalar içerisine girmektedir. Bu çerçevede idarenin hukuka aykırı olarak sıkça karşılaşılan uygulamalarının birkaçını burada sıralamaya çalıştık. Bunların başlıcaları şunlardır:

Kişinin kendisi dışında; anne, baba ve kardeşine bakılarak aday hakkında olumsuz sonuç verilmesi,
Kişinin kendisi dışında yer alan akraba ve hısımlarının araştırılması,
Kişi hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmiş olmasına rağmen kişi hakkında yapılan araştırmanın olumsuz sonuçlanması,
Kişinin ceza davasından beraat etmesine rağmen hakkında olumsuz sonuca ulaşılması,
Kişi hakkında daha önceden başlatılan soruşturmanın takipsizlikle sonuçlanmış olmasına rağmen olumsuz sonuca ulaşılması,
Kişinin boşanmış olması veya boşanma davasının devam ediyor olması,
Kişinin çok kez otelde konaklamış olması,
18 yaş altında işlenmiş olan suçlar dayanak gösterilerek araştırmanın olumsuz sonuçlandırılması,
Eğitim görülen dershane, okul ya da üniversite dayanak gösterilerek tek başına araştırmanın olumsuz sonuçlandırılması,
Kişinin birtakım kişi ya da kurumlardan zamanında şikayetçi olması, müşteki/katılan olması sebebiyle olumsuz sonuç,
Kişinin kişisel borçları ve icra takipleri nedeniyle araştırılmasının olumsuz sonuçlanması,
Kişi hakkında somut olmayan soyut nitelikteki istihbari veriler.

Arşiv Araştırmasında Nelere Bakılır?

Arşiv araştırmasında;

Kişinin adli sicil kayıtları,
Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından hâlen aranıp aranmadığı,
Kişi hakkında herhangi bir tahdit (sınırlama/kısıtlama) olup olmadığı,
Kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararı olup olmadığı,
Kişi hakkında verilmiş kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararının olup olmadığı,
Kişi hakkında verilmiş hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının olup olmadığı,
Hakkında kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığı,

araştırılmaktadır.

Güvenlik Soruşturmasında Nelere Bakılır?

Güvenlik soruşturmasında arşiv araştırmasındaki hususlara ilave olarak kişinin; görevin gerektirdiği niteliklerle ilgili kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki olgusal verilerinin, yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişiğinin, terör örgütleri veya suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem birliği, irtibat ve iltisak içinde olup olmadığının, mevcut kayıtlardan ve kişinin görevine yansıyacak hususlara bakılır.

Güvenlik Soruşturması Nasıl Yapılır ?

Kişinin hukuki durumu tespit edildikten sonra istihdam edileceği kurumca kişi hakkında arşiv araştırması ve/veya güvenlik soruşturması yapılması talebi güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla yetkili olan Millî İstihbarat Teşkilâtı Başkanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü veya Mahalli Mülki İdare Amirliklerinden istenir.

Arşiv araştırması taleplerine, ilgili kişinin; adı, soyadı ve kimlik numarası bilgilerini içeren liste elektronik ortamda eklenir.

Güvenlik soruşturması taleplerine, ilgili kişinin; adı, soyadı, kimlik numarası, güncel adresi, iletişim bilgileri, mezun olduğu okul, son çalıştığı işyeri ve unvan bilgilerini içeren liste elektronik ortamda eklenir.

Sayılan kurumlarca arşiv araştırması ve/veya güvenlik soruşturması kendilerine tanınan süre zarfında süreci tamamlayarak istemde bulunan kuruma bilgi verirler. Kişiyi istihdam edecek olan kurum nezdinde kurulmuş olan Değerlendirme Komisyonu tarafından kişinin güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının olumlu ya da olumsuz sonuçlandırılacağı hakkında karar verilir. Değerlendirme Komisyonu kararı atamaya yetkili kurum amirine arz edilir.

Soruşturma ve araştırma sonucunu içeren bilgi ve belgeler, ilgilinin işlemini yapan kurum dosyasında asgari “gizli” gizlilik derecesinde aidiyet konusuna göre fiziki ve/veya elektronik ortamda muhafaza edilir. Ancak bu bilgi ve belgelerden istihbari faaliyetlere konu olanlar elektronik ortamda muhafaza edilemez.

1. Soruşturmayı Yapmaya Yetkili Birimler

Millî İstihbarat Teşkilâtı Başkanlığı
Emniyet Genel Müdürlüğü
Mahalli Mülki İdare Amirlikleri

2. Bilgi ve Belge Toplama Süreci

Yetkili birimler, yalnızca talep kapsamıyla sınırlı olarak işlem yapar.
Bakanlıklar, kamu kurumları ve elektronik bilgi işlem merkezlerinden şu belgeler alınabilir:
- Kesinleşmiş mahkeme kararları
- Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararları
- Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararları

3. Değerlendirme Komisyonu

Komisyonun Kurulması:
- En az 5 kişiden oluşur, tek sayıda olmalıdır.
- Başkanlık ve üyeler, ilgili kurumların üst düzey yöneticilerinden atanır.
- Üyeler; teftiş/denetim, personel ve hukuk birimlerinden seçilir.
Görev ve Yetkileri:
- Toplanan verileri nesnel ve gerekçeli şekilde değerlendirir.
- Kararları yazılı olarak atamaya yetkili amire sunar.

4. Veri Güvenliği

Yetkilendirilmiş personel şu işlemleri yapamaz:
- Kişisel verileri hukuka aykırı şekilde sorgulama veya değiştirme
- Log kayıtlarını silme veya paylaşma
- Görevi gereği öğrendiği bilgileri yetkisiz kişilerle paylaşma

5. Kişisel Verilerin Kullanımı ve Kişi Hakları

Verilerin Kullanımı:
- Veriler, yalnızca amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü şekilde işlenir.
- Doğru ve güncel olmaları sağlanır.
Kişi Hakları:
- Verilere erişme, düzeltme ve silinme talepleri dikkate alınır.
- İstihbari faaliyetlere konu olmayan kişisel bilgiler hakkında birey bilgilendirilir.

6. Stratejik Birim ve Projelerdeki İstihdam

Stratejik önemi haiz birimlerde çalışacak kişilere ilişkin değerlendirme, ilgili bakanlık veya kurumun Değerlendirme Komisyonu tarafından yapılır.

Bu süreçte, hukuka uygunluk ve kişisel verilerin korunması temel prensiplerdir.

Mit Güvenlik Soruşturmasını Nasıl Yapar?

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’nda güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapacak birimler arasında Millî İstihbarat Teşkilâtı Başkanlığı da sayılmıştır.

Cumhurbaşkanlığının arşiv araştırması ve/veya güvenlik soruşturması talepleri, Millî İstihbarat Teşkilâtı Başkanlığınca ve/veya Emniyet Genel Müdürlüğünce karşılanır.

Arşiv araştırması taleplerine, ilgili kişinin; adı, soyadı ve kimlik numarası bilgilerini içeren liste elektronik ortamda eklenir.

Aşağıda belirtilen kişiler hakkındaki güvenlik soruşturması talepleri Cumhurbaşkanlığına iletilir ve bunlar hakkındaki güvenlik soruşturması Millî İstihbarat Teşkilâtı Başkanlığı ve/veya Emniyet Genel Müdürlüğüne yaptırılır:

a) Kurum ve kuruluşların gizlilik dereceli birim ve kısımlarında görev yapacaklardan; merkez teşkilatındaki şube müdürü, dengi ve üstü birim amirleri ile 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Kanunun 36’ncı maddesinin “Ortak Hükümler” bölümünün (A) fıkrasının (11) numaralı bendi ile ek 41 inci maddesinde sayılanlar ve mesleğe özel yarışma sınavına tabi tutulmak suretiyle alınanlar.
b) İhtisas alanlarına da yer verilmek suretiyle Millî Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığında çalıştırılacak kamu personeli.
c) Üst kademe kamu yöneticileri.
ç) 24/2/1983 tarihli ve 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu kapsamında hâkim ve savcı adaylığına atanacaklar ile hâkimlik ve savcılık mesleğine kabul edilecekler.
d) 9/6/1930 tarihli ve 1700 sayılı Dahiliye Memurları Kanunu kapsamında kaymakam adaylığına atanacaklar.
e) 7/7/2010 tarihli ve 6004 sayılı Dışişleri Bakanlığı Personeline İlişkin Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun kapsamında aday meslek memurluğu ile aday konsolosluk ve ihtisas memurluğuna atanacaklar ile doğrudan yurtdışı teşkilatında istihdam edilecekler.
f) Milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis, hizmetlerde statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın istihdam edilecekler.
g) 29/6/2004 tarihli ve 5202 sayılı Savunma Sanayii Güvenliği Kanunu kapsamındakiler.

Milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis, hizmetlerde statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın istihdam edilecek kişilerin güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılmasına ilişkin taleplerde, ilgili veya bağlı bulunulan bakanlık veya kamu kurum ve kuruluşu tarafından bu birim, proje, tesis veya hizmetin milli güvenlik açısından taşıdığı stratejik önem gerekçelendirilerek belirtilir.

Güvenlik Soruşturmasında Banka Hesaplarına Bakılır mı?

7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu, kişiler hakkında yapılacak güvenlik soruşturmalarının kapsamını ve kişisel verilerin korunmasına ilişkin düzenlemeleri belirler. Bu süreçte, kişisel verilere sınırsız erişim mümkün olmayıp, bu durum Anayasa’ya aykırıdır. Anayasa Mahkemesi kararları, güvenlik soruşturmalarının kanunla sınırlı tutulmasını vurgulamaktadır.

Kişinin göreviyle ilgili niteliklerine ilişkin emniyet ve istihbarat verileri, yabancı devletlerle bağlantıları, terör örgütleri veya suç örgütleriyle ilişkileri araştırılır. Kişinin banka hesapları, kanuna aykırı faaliyetler için kullanılıyorsa, soruşturmanın olumsuz sonuçlanmasına neden olabilir. Özellikle 15 Temmuz 2016’da gerçekleşen darbe girişimi sonrasında FETÖ/PDY terör örgütüne üyelik ya da irtibat ve iltisak araştırmaları çerçevesinde kişilerin kapatılan Bank Asya hesabının bulunup bulunmadığı ya da terör örgütü üyeleri ya da irtibat ve iltisakı bulunan kişilerle para alışverişinin bulunup bulunmadığı araştırılmıştır.

MSÜ Güvenlik Soruşturması

7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’nun 3’üncü maddesinin 2’nci fıkrasında milli Savunma Bakanlığı çalıştırılacak kamu personeli ile özel kanunları uyarınca güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına tabi tutulan kişiler hakkında arşiv araştırması ile güvenlik soruşturmasının da yapılacağı düzenlenmiştir. Yine 1325 sayılı Askeri Okullar, Askeri Öğrenciler, Askeri Fabrikalar ve Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun’un Ek 16’ncı maddesine göre Millî Savunma Bakanlığı nam ve hesabına Bakanlıkça belirlenen eğitim kurumları ile Millî Savunma Üniversitesine bağlı fakülte, yüksekokul, meslek yüksekokulu ve enstitülerde eğitim görecekler hakkında Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanununa göre güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılacağı düzenlenmiştir.

Sonuç olarak Milli Savunma Üniversitesi; Kara Harp Okulu, Deniz Harp Okulu, Hava Harp Okulu, Kara Astsubay Meslek Yüksek Okulu, Deniz Astsubay Meslek Yüksek Okulu, Hava Astsubay Meslek Yüksek Okulu, Bando Astsubay Meslek Yüksek Okulu öğrencilerine güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılmaktadır.

Millî Savunma Bakanlığı’nı talebi üzerine yapılacak olan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması Emniyet Genel Müdürlüğü ve/veya mahalli mülki idare amirliklerince gerçekleştirilir. Bu süreçte Millî İstihbarat Teşkilâtı (MİT) görev almamaktadır.

Güvenlik Soruşturması Sosyal Medya Hesapları

Kişisel veri niteliğinde olan internet geçmişi, telefon görüşmesi ve Whatsapp yazışmaları mahkeme kararı olmadan elde edilemez, edildiği takdirde suç teşkil edecektir. Dolayısıyla güvenlik soruşturmasına da konu olamazlar. Fakat herkese açık olarak yapılan sosyal medya hesapları soruşturmadan geçecektir. Yetkili birimlerce incelenerek devlet aleyhine veya terör destekçisi niteliğindeki paylaşımların varlığı halinde güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanabilecektir. Kişilerin sosyal medya hesaplarındaki içeriklerin önemli kısmını silmesi ya da hesabını daha öncesinde dondurmasının işe yarayabileceği söylenmektedir. Arşiv araştırmasında sosyal medya hesapları incelemeye tabi tutulmamaktadır. Güvenlik soruşturması nezdinde incelenmesi muhtemel sosyal medya hesapları olarak facebook, instagram, youtube, twitter, tiktok vd. saymak mümkündür.

Güvenlik Soruşturması Kaç Gün Sürer? Ne Kadar Sürer?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması taleplerinin ilgili kuruma ulaşmasından itibaren arşiv araştırması sonuçları en geç 30 iş gününde, güvenlik soruşturması sonuçlarının ise en geç 60 iş günü içinde talep eden kuruma bildirileceği Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği’nin 12’nci maddesinde düzenlenmiştir.

İlgili kuruma, göreve, personel alım sayısına, aday hakkındaki bilgilerin ulaşılabilmesi gibi kriterler soruşturmanın süresini etkilemektedir. Gizlice yürütülen bu soruşturmanın sonucu adayın memuriyete alınıp alınmayacağıyla ilgili önemli bir kriterdir.

İş günü hesabı, hafta sonları ve tatil günlerini içermez. Bu nedenle süreler pratikte 40 ila 80 güne kadar uzayabilir. Ancak, bu süreler idare için düzenleyici olup hak düşürücü değildir; yani idare bu süreler geçtikten sonra da soruşturmayı sürdürebilir.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması süreleri, Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği’nin 12. maddesine göre belirlenmiştir:

Arşiv araştırması: En geç 30 iş günü
Güvenlik soruşturması: En geç 60 iş günü

İş günü hesabı, hafta sonları ve tatil günlerini içermez. Bu nedenle süreler pratikte 40 ila 80 güne kadar uzayabilir. Ancak, bu süreler idare için düzenleyici olup hak düşürücü değildir; yani idare bu süreler geçtikten sonra da soruşturmayı sürdürebilir.

Güvenlik soruşturması, genellikle 30 ila 60 iş günü içinde sonuçlanır. Ancak bu süreler iş yoğunluğu ve kişinin durumu nedeniyle değişiklik gösterebilir.

Güvenlik Soruşturması Neden Uzun Sürer?

Dikkat edildiği üzere burada süre, 30 ve 60 gün değil, 30 ve 60 iş günüdür. Bu nedenle hesap yaparken yalnızca iş günleri dikkate alınmalı, hafta sonları ve tatil süreleri dahil edilmemelidir. Bununla birlikte bu süreler, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapan idare bakımından hak düşürücü değil, düzenleyici süredir. Düzenleyici süre, bir işlemin yapılması veya yapılmaması için taraflara yol gösteren, yaptırımı olmayan süredir.

Bir diğer deyişle; idare 30 ve 60 iş günü içinde güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını tamamlamaz ise yine de bu işlemi yapma yetkisi sona ermez. Bu nedenle bazı idarelerce yapılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının süresi mevzuatta belirtilen süreleri aşabilmekte, 4-6 aya kadar uzayabilmektedir.

Özel Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer?

Yukarıda bahsedilen tüm hususlar özel güvenlik hizmetleri kapsamında yapılan özel güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması için de geçerlidir. Sonuç olarak özel güvenlikler için yapılacak olan güvenlik soruşturması süreci 60 iş günüdür.

Denetimli Serbestlik Güvenlik Soruşturmasında Çıkar mı?

Denetimli serbestlik; kişinin işlediği bir suç nedeniyle tutuklanması ya da mahkemece hakkında mahkûmiyet kararı verilmesi sonucunda kişinin cezasının Ceza İnfaz Kurumunda infazı yerine, infazını toplum içinde gözetim ve denetim altında tamamlamasını ifade eder. Bu çerçevede düşünüldüğünde denetimli serbestlik tedbiri içinde bulunan bir kişinin adli sicil kaydı da bulunacağından denetimli serbestlik güvenlik soruşturmasında çıkar.

Güvenlik Soruşturması 1. Derece Akraba Kayıtları

7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’nun “Hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılacaklar” başlıklı 3’üncü maddesi uyarınca, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yalnızca kişinin kendisi hakkında yapılacak olup herhangi bir kan veya sıhri hısım ile yakınlar hakkında hiçbir araştırma ve soruşturma yapılamayacaktır. Yani güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında birinci derece akraba kayıtları sizi etkilemez.

Polislik Güvenlik Soruşturması Elenme Sebepleri

7315 Sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’na göre, Emniyet Teşkilatı’nda çalışmak isteyen kişiler için güvenlik soruşturması yapılması zorunludur. Kanunun 3. maddesi, polislik gibi kritik görevler için hem güvenlik soruşturması hem de arşiv araştırmasının birlikte yapılacağını düzenler.

Polislik Güvenlik Soruşturması Elenme Sebepleri:

Hakkınızda arama kararı bulunması,
Tahdit kararının olması,
Kamu görevinden çıkarılma veya memurluktan men cezasının bulunması,
Kamu davası açılması veya HAGB kararı olması,
Devam eden bir soruşturma veya kovuşturma bulunması,
Kolluk ve istihbarat verilerinin olumsuz olması,
Yabancı devlet kurumlarıyla ilişki veya terör/suç örgütleriyle bağlantı, irtibat ve iltisak,
Devlet Memurları Kanunu 48’inci maddesinde sayılan suçların varlığı.

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Sürecinde Kişisel Verilerin Korunması

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’nun “Kişisel Verilen Korunması” başlıklı üçüncü bölümünde, kişisel verilerin korunmasına ilişkin temel ilkelere, kişisel verilerin güvenliğine ve gizliliğine, silinmesine ve yok edilmesine ilişkin hükümlere yer verilmiştir. Kanun’un “Kişisel verilerin korunmasına ilişkin temel ilkeler” başlıklı 8. Maddesinin 3. fıkrası şu şekildedir:

“Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında yürütülen iş ve işlemlerde, 24/3/2016 tarihli ve 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununun 4 üncü maddesinde belirtilen genel ilkelere aykırı hareket edilemez.”

Görevli birimler ile değerlendirme komisyonları, veri güvenliğine ilişkin önlemleri almakla yükümlüdürler. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması işlemlerinin her evresinde gizliliğe uyulur. İlgili bilgi ve belgeler yasal olarak bilmesi gerekenlerden başkasına verilmez ve açıklanmaz. Bu kapsamda elde edilen kişisel veriler amacı dışında işlenemez ve aktarılamaz.

Yapılacak iş ve işlemler öncelikle hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun olmak zorundadır. Bununla birlikte belirli, açık ve meşru amaçlar için işlenmeli ve işlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü olmalıdır. Kişinin telefon kayıtlarının araştırılmasının güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının amacıyla doğrudan veya dolaylı bir bağlantısı kurulmamaktadır. Dolayısıyla güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında kişinin telefon kayıtlarına bakılması, hukuka ve dürüstlük kurallarına aykırılık doğuracağından bu kapsamda araştırılması söz konusu değildir.

Bu bağlamda Anayasa Mahkemesi’nin 24/07/2019 tarih ve 2018/73 E. ; 2019/65 K. sayılı kararından bahsetmekte fayda olacaktır.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Genel ve özel şartlar” başlıklı 48. maddesinin A fıkrasının 8. bendine 03/10/2016 tarih ve 676 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 74. maddesi ve 01/02/2018 tarih ve 7070 sayılı aynen kabul edilen Kanun ile “Güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak.” şartı getirilmiş ancak 29/11/2019 tarih ve 30963 sayılı Resmi Gazete ile yayımlanan Anayasa Mahkemesi’nin 24/07/2019 tarih ve 2018/73 E. ; 2019/65 K. sayılı kararıyla aşağıdaki gerekçelerle iptal edilmiştir.

“ Bu bağlamda güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasıyla elde edilen veriler kişisel veri niteliğindedir. Kuralla soruşturma kapsamında kamu mercileri tarafından özel yaşamı ile ilgili sorular sorulması da dahil olmak üzere bir bireyin özel hayatı, iş ve sosyal yaşamıyla ilgili bilgilerinin alınması, kaydedilmesi ve kullanılması özel hayata saygı hakkına sınırlama niteliğindedir.

Anayasa’nın 129. maddesinin birinci fıkrasında memurlar ve kamu görevlilerinin Anayasa ve kanunlara sadık kalarak faaliyette bulunma yükümlülükleri düzenlenmiştir. Belirtilen hususlar gözetilerek kamu görevlerine atanacak kişiler bakımından birtakım şartlar getirilmesi doğaldır. Bu şekilde aranan nitelikler kamu hizmetinin etkin ve sağlıklı bir biçimde yürütülmesi amacına yöneliktir.

Dolayısıyla kamu görevine atanmadan önce kişilerin güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının yapılmasını öngören kural kanun koyucunun takdir yetkisindedir. Ancak bu alanda düzenleme getiren kuralların kamu makamlarına hangi koşullarda ve hangi sınırlar içinde tedbirler uygulama ve özel hayatın gizliliğine yönelik müdahalelerde bulunma yetkisi verildiğini yeterince açık olarak göstermesi ve olası kötüye kullanmalara karşı yeterli güvenceleri sağlaması gerekir.”

Güvenlik Soruşturmasında Telefon Kayıtlarına Bakılır mı ?

Arşiv araştırmasında telefon kayıtlarına – HTS verilerine bakılamazken güvenlik soruşturmasında telefon kayıtlarına – HTS verilerine bakılabilir. Telefon kayıtlarına bakılmasından kastedilen kişinin hangi tarihlerde kimlerle görüşme yaptığıdır. Kişinin iletişiminin dinlenilmesi ya da kayıt altına alınması söz konusu değildir.

Jandarma Güvenlik Soruşturması

Jandarma uzman erbaş güvenlik soruşturması bu başlık altında cevaplamaya çalıştık.

Jandarma uzman erbaş adaylarının güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması 2025 yılında yapılırken öncelikle haklarında daha önceden verilmiş bir ceza mahkumiyet kararı bulunup bulunmadığı, var ise bu suçun neye ilişkin olduğu verilen cezanın infaz edilmiş olup olmadığına bakılmaktadır. Ayrıca kişiler hakkında bir soruşturma veya kovuşturma olup olmadığına da bakılmaktadır.

Bunun yanı sıra hükmün açıklanmasının geri bırakılması – hagb veya kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı – kdae bulunup bulunmadığı da araştırılmaktadır. 1 yılın üzerinde kesinleşmiş hapis cezası olan adayların soruşturması olumsuz sonuçlandırılmaktadır. HAGB be KDAE kararlarının güvenlik soruşturmasına etkisi açısından işlenen suç önem arz etmektedir. Bugüne kadar verilmiş olan lehe ve aleyhe idari yargı kararları mevcuttur.

Daha önce güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması süreçlerinde Jandarma uzman erbaş adaylarının anne, babası, kardeşi ve eşi de bu incelemeye tabi tutulurken 7315 sayılı kanun çerçevesinde artık bu sayılan kişiler bu incelemenin dışına çıkartılmıştır. Araştırma ve soruşturma sadece uzman erbaş adayının kendisi hakkında yapılmaktadır.

Tıbbi Sekreter – Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması

Sağlık Bakanlığı kadrolarına sağlık teknikeri olarak ilk kez atanacak olan tıbbi sekreterler, hastanelerde, polikliniklerde ve diğer sağlık kuruluşlarında doktorların ve diğer sağlık personelinin tıbbi kayıtlarını tutmakla, hastalara randevu vermekle, laboratuvar ve tahlil sonuçlarını takip etmekle ve hastaların işlemlerini yürütmekle görevli bir sağlık çalışanıdır. Tıbbi sekreterler, hastaların kişisel bilgilerini ve sağlık verilerini içeren önemli bilgilere erişebilirler. Bu nedenle, tıbbi sekreterler için arşiv araştırması yapılması, kamu güvenliğinin ve gizli bilgilerin korunması açısından önemlidir. Tıbbi sekreterlere güvenlik soruşturması yapılmaması gerekmektedir. Tıbbi sekreterlere yalnızca arşiv araştırması yapılması gerekir.

Güvenlik Soruşturması Sorgulama

Yönetmeliğin 13. maddesinde “Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının her evresinde kesinlikle gizliliğe uyulur. Soruşturma ve araştırma evre ve sonucu bilmesi gerekenlerden başkasına açıklanmaz.” kuralı yer almaktadır. Bu nedenle soruşturma sonucunu, nedenini ve durumunu ayrıca sorgulama imkânı maalesef bulunmamaktadır.

E-devlet uygulamasında da buna dair bir alan yoktur. Mesela Sağlık Bakanlığı’na başvuru yapıldığında soruşturma sorgulaması için Sağlık Bakanlığı da yardımcı olmamaktadır. Emniyet, jandarma birimlerine sorulması halinde bile durumu resmi olarak öğrenme olanağı bulunmamaktadır.

Güvenlik soruşturma durumu ancak ilgili idarenin sonuçları açıklaması sonucu öğrenilebilmektedir. Yönetmelik gereği bu sorgulamaya dair bilgi ve belgeler gizli olduğu için kurumlar arası yazışmalarda bile “gizli” gizlilik derecesi kullanılarak bu evrak gönderilmektedir. Ülkemizde fiili durum maalesef bu şekildedir.

Ancak 4982 sayılı Bilgi Edinme Kanunu çerçevesinde güvenlik soruşturmasının neden olumsuz olduğu öğrenilebilir. Şayet idare bu bilgiyi vermeyi reddederse Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu’na yahut idare mahkemesine dava açılarak da öğrenilebilir.

Bunun yanında güvenlik soruşturmasının olumsuz gelmesi halinde bu işlemin iptali için idare mahkemesine dava açılması halinde idare emniyet, jandarma birimlerinden aldığı veriyi mahkemeye göndermektedir. Bu suretle dosyaya giren bilgi ve belgelerden de soruşturmanın neden olumsuz olduğu görülebilmektedir. Ancak yukarıda belirttiğimiz gibi emniyet ve jandarma birimleri gizli evrak olarak bu bilgileri göndermekte bu nedenle bu bilgiler UYAP sistemine kaydedilmemektedir. Bu uygulama, Anayasa Mahkemesi tarafından adil yargılama hakkının ihlali gerekçe gösterilerek ihlal kararına konu olmaktadır. Hukuka uygun davranan şeffaf bir idarenin, vatandaşın talep etmesi halinde vatandaşın kendisiyle ilgili bilgileri paylaşması gerekir.

Güvenlik Soruşturması Olumsuz Çıkanlar

Güvenlik soruşturması olumsuz çıkan kişilerin önünde iki temel yol bulunmaktadır. Bunlardan ilki idari başvuru, diğeri ise dava yoludur. Öncelikle idari başvuru yoluna değinelim. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 11. maddesi uyarınca bir idari işlemin geri alınması, kaldırılması, düzeltilmesi, değiştirilmesi için dava açma süresi içinde (60 gün) o işlemi yapanın üstü olan makama, öyle bir makam yoksa işlemi yapan makama başvuru yapılabilir. Yani güvenlik soruşturması olumsuz olarak değerlendirilen kişiler mesela işlem Genel Müdürlük tarafından yapıldı ise o Genel Müdürlüğün bağlı olduğu Bakanlığa başvuru yapılabilir.

Bizzat Bakanlık tarafından yapıldıysa (Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı vs) Cumhurbaşkanlığına 60 gün içinde itiraz edilebilir. Ancak bu yolu tavsiye etmemekteyiz. Zira bu yol ile sonuç almak neredeyse imkânsız gibidir. Uygulamada idareler verdikleri karardan talep üzerine geri adım atmamaktadır.

İkinci yol ise dava yoludur. Güvenlik soruşturmasının olumsuz olduğu ve bu nedenle atamanın yapılmadığı kararı kişilere tebliğ edilebilir yahut uzman çavuş uzman erbaş alımlarındaki gibi kurumun sitesinde ilan edilebilir. Tebliğ veya ilanın öğrenilmesinden itibaren 60 gün içinde dava açılması gerekmektedir.

Bu süre çok önemlidir zira sürenin geçirilmesi halinde davanın açılma olanağı ortadan kalkmaktadır. Bu davalar idare mahkemesine açılmaktadır. Herhangi bir idare mahkemesi değil işlemi yapan idarenin olduğu yerdeki idare mahkemesi bu konuda yetkilidir.

Örneğin Hakkâri Üniversitesi’nin işlemine karşı en yakın idare mahkemesi Van ilinde olduğu için Van İdare Mahkemesine dava açılacaktır. Yine Bakanlıkların yaptığı alımlarda bakanlıklar Ankara ilinde oldukları için Ankara idare mahkemesine dava açılacaktır.

Dava açıldıktan sonra idare mahkemesi idareden güvenlik soruşturmasının neden olumsuz olduğuna dair bilgi belge istemekte ve gelen bilgi ve belgeye göre değerlendirme yapmaktadır. Bu konuda Danıştay’ın güvenlik soruşturmaları bakımından ortaya koyduğu içtihatlar bellidir. Bu içtihatlara göre ve somut olayın özelliklerine göre mahkeme davanın reddine yahut dava konusu işlemin iptaline karar vermektedir.

Güvenlik Soruşturması Sonuç Öğrenme

Yukarıda da belirtildiği üzere güvenlik soruşturmasında önceden sorgulama imkânı bulunmamaktadır. Ancak kurumlar açıklama yaptıktan sonra sonuç öğrenilebilmektedir.

Örneğin Sağlık Bakanlığı yahut Milli Eğitim Bakanlığı gibi kurumlar başvuranlara tebliğ yapmakta ve güvenlik soruşturmasının olumsuz olduğunu belirtmektedirler. Öte yandan Mili Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı gibi kurumlar çok sayıda personel alımı olması halinde bunu web sitesinde ilan etmekte gerekçe olarak da güvenlik soruşturması mevzuatına atıf yapılabilmektedir.

Ancak her iki durumda da soruşturmanın niçin olumsuz olduğu açıklanmamaktadır. Bu durumda 60 günlük süreyi geçirmeden idare mahkemesine dava açma açmak gerekmektedir.

MSB Güvenlik Soruşturması

7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’nun 3’üncü maddesinin 2’nci fıkrasında Millî Savunma Bakanlığı çalıştırılacak kamu personeli için güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının da yapılacağı düzenlenmiştir.

Millî Savunma Bakanlığı’nı talebi üzerine uzman erbaş, sözleşmeli er/erbaş ve işçi olarak çalıştırılacak personele yapılacak olan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması Emniyet Genel Müdürlüğü ve/veya mahalli mülki idare amirliklerince gerçekleştirilir.

Subay ve astsubay temini Milli Savunma Üniversitesi nezdinde sağlandığından askeri öğrencilerin güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmaları 1325 sayılı Askeri Okullar, Askeri Öğrenciler, Askeri Fabrikalar ve Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun’un Ek 16’ncı maddesine göre yapılır.

Ancak; İhtisas alanlarına da yer verilmek suretiyle Millî Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığında çalıştırılacak kamu personeli hakkında yaptırılacak olan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması talepleri Cumhurbaşkanlığına iletilir ve bunlar hakkındaki güvenlik soruşturması Millî İstihbarat Teşkilâtı Başkanlığı ve/veya Emniyet Genel Müdürlüğüne yaptırılır.

Güvenlik Soruşturmasında Ahlaki Durum

Herhangi bir kumar, uyuşturucu, içki değil bunların göreve yansıyacak şekilde ve müptela olunması halinin güvenlik soruşturmasına engel teşkil ettiği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla görevini yapamayacak kadar alkolik düzeyde bir içki tüketimi, yine sürekli olarak kumar oynama gibi haller güvenlik soruşturmasına engel teşkil etmektedir.

Bunun harici haller engel teşkil etmemelidir. Ancak kurumlar bu konuda inisiyatif kullanarak bir defa bile kumar, uyuşturucu kullanımını engel olarak görebilmektedir.

Ahlaki durum kavramı göreceli bir durum olduğu ve zamanla değişkenlik gösterebildiği için bu konuda bireyin temel hakkının ihlal edilmemesi gerekir. Çünkü ahlaki durum bağlamında araştırılacak konular bireyin en mahrem alanını ve dolayısıyla özel hayatını ihlal edebilecektir. Mesela fuhuş yapma amacı haricinde otel kaydının olması, günlük kiralık evlerde kalınması otomatik olarak ahlaki durumu olumsuz kılmaz. Aksi durumun kabulü özel hayatın gizliliğini ihlal eder.

Güvenlik Soruşturması İnternet Geçmişi

Güvenlik soruşturması sürecinde kişinin bilgisayarına kolluk kuvvetinin ya da MİT’in ulaşması mümkün değildir. Öte yandan bireyin cinsel tercihleri ya da yaşantısı da aynı şekilde suç ve kabahat sınırlarını aşmadıkça özel hayatın kapsamı içindedir. Benzer şekilde suç teşkil etmeyen web siteleri internet geçmişi özel hayatın kapsamına dahildir.

Bunun yanında suç oluşturan örneğin çocuğun cinsel istismarı konulu web sitelerine erişimin yine güvenlik soruşturmasına engel teşkil edebileceği düşünülebilir. Bununla beraber kamuya alımlardaki her zaman otel kayıtları, kiralık ev, cinsel siteler, internet geçmişi gibi veriler detaylı olarak incelenmez.

İstisnai bazı memuriyetler haricinde kolluk görevlileri özel olarak kişinin internet geçmişini araştırmaz. Bu bakımdan suç ve kabahat olarak kayda girmeyen veriler genellikle kullanılmaz.

Güvenlik Soruşturması Kalktı mı?

Güvenlik soruşturması arşiv araştırması konusunda bazı yasa maddeleri Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. Mesela memur alımlarında soruşturma yapılmasına imkan veren 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48-A/8. Maddesi iptal edilmiş, bu karar 29/11/2019 tarihli ve 30963 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Benzer gerekçelerle AYM 399 sayılı KHK kapsamında sözleşmeli personel alımlarında arana güvenlik soruşturması şartını da iptal etmiştir. AYM bununla yetinmemiş 4045 sayılı Kanunun 1. maddesinin 2. fıkrasını da iptal etmiştir. Bu kararlar da Resmi Gazete ’de yayımlanmıştır. Ancak tüm bunlar geride kalmıştır.

7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu 17 Nisan 2023 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Sonuç olarak günümüzde aktif olarak güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmaktadır.

Güvenlik Soruşturması Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Güvenlik Soruşturması Nedir ?

Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığının, kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerinde ilişiği ile adli sicil kaydının ve hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının, yıkıcı ve bölücü faaliyetlerde bulunup bulunmadığının, ahlaki durumunun, yabancılar ile ilgisinin ve sır saklama yeteneğinin mevcut kayıtlardan ve yerinden araştırılmak suretiyle saptanması ve değerlendirilmesi.

Arşiv Araştırması Nedir ?

Güvenlik soruşturmasında nelere bakılır ?

Kimlik kontrolü, kimlik kayıtlarının doğruluğu, uyruğu, genel kolluk ve istihbarat birimlerinin arşivlerinde olup olmadığı, daha birçok konu yazımızda yer almaktadır.

Av. Fatih Tahancı

Avukat Fatih Tahancı, 2015 yılında Hukuk Fakültesini tam burslu, onur öğrencisi olarak Ankara’da tamamlamıştır. Avukatlık stajını Ankara Barosu nezdinde; sigorta hukuku, tazminat hukuku, iş hukuku, icra hukuku ve idare hukuku konularına odaklanmış çeşitli avukatlık bürolarında staj yaparak tamamlamıştır. Avukat Fatih Tahancı Çankaya/Ankara’da bulunan Tahancı Hukuk Bürosu’nda avukatlık faaliyeti göstermektedir.